Bài viết được tổng hợp từ nhiều nguồn (reefcentral, reefkeeping, marinedepot blog, bài viết của anh Phước – beggarUK)+ thêm kinh nghiệm cá nhân. Em cố gắng lược dịch và cập nhật thêm thông tin để mọi người có cái nhìn tổng quan về căn bệnh này.
Chắc hẳn mỗi người chơi cá biển chúng ta ai cũng đã ít nhất một lần phải đối mặt với bệnh nấm trắng trong hồ cá. Đây là căn bệnh phổ biến, khó trị dứt điểm nhất, và gây ra stress cho cá biển cũng như người chơi nhiều nhất. Vậy chúng ra sẽ cùng tìm hiểu xem Marine Ich, bệnh nấm trắng là gì, cách phòng và trị bệnh nấm trắng.
Marine Ich là một trong hai loại bệnh phổ biến nhất cho cá biển (bên cạnh Marine Velvet). Bệnh do kí sinh trùng Cryptocaryon irritans gây ra.
I. Các dấu hiệu của bệnh
– Cá có biển hiện cọ mình vào đá, cát (cá khó chịu khi có Cryptocaryon)
– Cá tìm đến tôm bác sĩ thường xuyên một cách khác thường (do cá bị Cryptocaryon tấn công nên tìm đến tôm bác sĩ để mong rằng có thể lấy được Cryptocaryon ra)
– Thở nhanh (Cryptocaryon tấn công vào mang)
– Tăng lớp nhờn bao quanh (Hệ miễn dịch của cá tiết ra để phản kháng lại Cryptocaryon)
– Mất màu, mất họa tiết (Cryptocaryon bám vào cá tấn công)
– Vây bị sờn (Cryptocaryon tấn công vào vây)
– Mắt đục (Cryptocaryon tấn công vào mắt)
(Q) Tất cả triệu chứng này xuất hiện cùng lúc hay là như thế nào ?
(A) Mỗi triệu chứng xuất hiện ở mỗi giai đoạn khác nhau. Sự xuất hiện càng nhiều của các triệu chứng cùng 1 lúc biểu hiện mức độ nghiêm trọng của bệnh và số lượng Cryptocaryon sinh sôi trong bể.
II. Quá trình phát triển bệnh – Vòng đời của Cryptocaryon
Vòng đời của Cryptocaryon bao gồm 4 giai đoạn như hình sau: (Nhấn vào hình để xem với kích thước đầy đủ)
Giai đoạn 1 – kí sinh: Ở giai đoạn này, kí sinh trùng bám trong mang cá và được gọi là Trophont. Nói cách khác là cá đang bị kí sinh trùng tấn công ở mang. Trophont sẽ sống và được nuôi dưỡng từ cá từ 3-9 ngày. Sau đó Trophont sẽ rời cá và được gọi là Protomont.
Giai đoạn 2 – tách rời: Ở giai đoạn này Trophont rời cá và được gọi là Protomont. Protomont sẽ di chuyển đến bề mặt đáy và bắt đầu bò tản ra xung quanh trong khoảng từ 2-18 tiếng. Một khi Protomont bám vào 1 bề mặt thích hợp nào đó, Protomont bắt đầu phá lớp màng bao bọc và được gọi là Tomont.
Giai đoạn 3 – sản sinh: Ở giai đoạn này, sau khi Protomont phá lớp màng và trở thành Tomont. Bên trong Tomont quá trình sản sinh diễn ra và nhân lên thành hàng trăm kí sinh trùng con và được gọi là Tomites. Tomites nằm trong vỏ bọc và chờ cơ hội. Giai đoạn này kéo dài từ 3 đến 72 ngày. Sau quá trình này, Tomites nở trở thành Theronts và bắt đầu bơi đi tìm nạn nhân tiếp theo. Đây là giai đoạn mà nhiều người chơi lầm tưởng nhất rằng họ đã loại bỏ hoàn toàn được nấm trắng trong hồ cá.
Gian đoạn 4 – nhiễm bệnh: Đây là giai đọan khi Tomites nở ra thành Theronts. Và ở giai đoạn này Theronts phải tìm được nạn nhân tiếp theo trong vòng 48 giờ nếu ko sẽ chết. Theronts tập trung đánh vào da và mang cá rồi sau đó biến đổi thành Trophonts và lại bắt đầu quy trình từ giai đoạn 1.
III. Nguyên nhân gây bệnh
1 – Cá bị stress
2 – Bể có Cryptocaryon
3 – Cryptocaryon được đưa vào bể
IV. Cách chữa bệnh
1 – Hyposalinity: phương pháp giảm độ mặn.
2 – Copper treatment: các loại thuốc có thành phần chứa đồng trong đó. VD: cupramine
3 – Transfer method: cá được chuyển qua lại giữa 2 hồ dưỡng cá.
Em sẽ không nói sâu về các phương pháp chữa bệnh này, vì nó không khả thi với >95% người chơi. (phải có hồ chữa bệnh riêng, phải bắt được cá bệnh và tất cả các loài cá khác trong hồ ra).
Hệ thống miễn dịch
Trong các trường hợp không thể lấy cá ra khỏi hồ, hoặc không có hồ dưỡng, thì cách duy nhất còn lại và cũng chỉ là trong hi vọng với 50-50 cơ hội. Đó là để cho cá tự động chiến đấu với Ich. Đối với những loài yếu hoặc cá yếu thì cơ hội sống là rất mỏng manh, nhưng nếu có thể vượt qua hoàn toàn thì những con cá sống sót đã có hệ thống miễn dịch với ich. Tuy nhiên để có thể làm được điều này, sự hi sinh là rất lớn và đòi hỏi rất nhiều sự quan sát, cẩn thận, và chăm sóc chất lượng nước. Luôn luôn giữ nước ở chất lượng tốt nhất – cách hiệu quả nhất là thay nước thường xuyên, giữ nước ổn định tránh cho cá stress, cho ăn ít đi nhưng ăn chất lượng (flake, pellet có thành phần tăng cường hệ miễn dịch) và hiệu quả. Thông thường thì những dòng cá dễ nuôi như mó, nemo, tang vàng, tang tím… có khả năng chống chọi với bệnh khá tốt, chỉ cần cá chịu ăn thì khả năng sống sót và vượt qua khá cao.
Cứ giữ vững như vậy trong ít nhất 8 tuần kể từ lần cuối có xuất hiện dấu hiệu của Ich thì coi như là thành công. Cái này rất khó vì chu kì của Ich luôn quay vòng, chỉ cần có cá bị nhiễm mặc dù cá không chết nhưng Ich lại quay vòng cho đến khi nào không thể quay vòng được nữa thì thôi. Sau mỗi lần quay vòng, với sự hỗ trợ của chất lượng nước tốt, cá sẽ dần dần trở nên miễn dịch và 1 khi Ich không thể tấn công được con cá nào nữa trong bể thì sẽ tự động chết.
V. Phòng bệnh
Phòng bệnh nấm trắng là cách chữa bệnh tốt nhất. Phương pháp phòng bệnh chủ yếu xoay quanh 3 mục tiêu chính: không có Cryptocaryon trong hồ, không đưa Cryptocaryon vào hồ, và giảm thiểu stress cho cá.
1 – Cách phòng “hồ có Cryptocaryon”
Với hồ cá mới, cho dù vòng tuần hoàn có hoàn tất nhanh đến đâu, 8 tuần vẫn là quãng thời gian “ngắm đá” bắt buộc trước khi con cá đầu tiên được thả. Điều này sẽ đảm bảo cho môi trường trong hồ cá của bạn là “free-of-ich” – môi trường không hề có mầm bệnh.
2 – Cách phòng “Cryptocaryon được đưa vào hồ”
Bạn cần phải cách ly tất cả các loại cá mới trước khi thả vào hồ chính trong vòng 8 tuần. Hồ dưỡng cá sẽ là nơi bạn quan sát, tập cho cá ăn, và đảm bảo rằng cá của bạn thực sự khỏe mạnh trước khi được thả vào hồ chính.
3 – Giảm thiểu stress cho cá
Tránh các nguyên nhân gây stress cho cá:
– Thay đổi môi trường sống.
– Thay đổi chất lượng nước đột ngột.
– Shock do vận chuyển và shock nước.
– Cá bị thả vào hồ không phù hợp size.
– Cá thả chung với loài không phù hợp.
VI. Kết Luận
Marine Ich có thể xuất hiện mọi lúc mọi nơi, có thể giết hàng loạt, hoặc cứ đến rồi lại đi liên tục mặc dù không gây ra thiệt hại nào. Nó không phải về vấn đề bệnh tật, mà như là lời cảnh báo về vấn đề chất lượng nước và chất lượng sống của cá mà người chơi cần phải xem xét lại. Chính vì thế mà căn bệnh này được coi như là vô tận và không có cách nào chữa trị triệt để. Ngay cả khi cá đã khỏe mạnh, nhưng nếu môi trường sống cũ không tốt thì cá vẫn sẽ dễ dàng bị lại.
Chính vì thế, thay vì tìm cách chữa trị, thì hãy học cách phòng ngừa 1 cách có khoa học – cũng như cách chọn lọc cá, thả cá, dưỡng cá hợp lí.
